HÔN NHÂN CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI: LÀM THẾ NÀO ĐỂ BẢO VỆ CÔ DÂU
Có việc trao đổi với luật sư đồng nghiệp ở Seoul (Hàn Quốc) tại Đoàn luật sư Tp.HCM, trong câu chuyện người bạn luật sư có nhắc đến cô dâu Việt lấy chồng Hàn Quốc. Tìm hiểu thêm, mới hay tình cảnh cô dâu Việt tại Hàn Quốc lắm nỗi bi thương.
Phần lớn cô dâu Việt kết hôn qua đường mai mối có thời gian quen biết với chú rể rất ngắn, khoảng 3-5 ngày là đi đến hôn nhân nên thường bất đồng về ngôn ngữ, bất đồng về phong tục tập quán, dẫn đến việc khi về nhà chồng hầu hết đều có cuộc sống không hạnh phúc. Các chú rể Hàn này thường có trình độ học vấn hạn chế, công việc không ổn định, sống ở vùng sâu, những đảo thưa người. Rất ít trường hợp may mắn sống ở những đô thị như trường hợp cô dâu vừa tự tử ở Busan. Tuy nhiên, cô dâu này vẫn bị chồng và gia đình nhà chồng bạo hành nhiều lần mà chẳng biết kêu cứu ở đâu, đến khi chịu đựng không nổi phải tự kết liễu đời mình. Những cô dâu Việt rất thương con nên khi bị bạo hành chỉ có thể cắn răng cam chịu. Trường hợp không còn chịu đựng được, các cô dâu Việt thường chọn biện pháp bỏ trốn ra sống ngoài vòng pháp luật, bị nhà chồng báo cảnh sát nên việc đi lại gần như không tự do vì sợ cảnh sát bắt, làm thuê thì bị chủ trả lương thấp, có trường hợp bị lạm dụng, bức hiếp...
Nhớ thương con, họ chỉ có thể đứng xa nhìn con hoặc thuê người chụp hình con rồi lưu vào điện thoại di động để ngày đêm nhìn ngắm cho đỡ nhớ. Có trường hợp bị bắt và trục xuất về Việt Nam thì vĩnh viễn xem như không còn cơ hội nhìn thấy mặt con vì đã bị cấm nhập cảnh Hàn Quốc.
Những năm gần đây khi có vấn đề cô dâu ngoại quốc bị nhà chồng và chồng bạo hành, cơ quan chức năng Hàn Quốc cũng có những hướng dẫn cho cô dâu Việt Nam. Đại khái khi bị bạo hành, cô dâu Việt hãy điện thoại cho cảnh sát, nhưng cô dâu Việt thường không rành tiếng Hàn nên báo cảnh sát cũng khó. Nếu có thưa ra chính quyền thì rất ít trường hợp được giải quyết, vì luật Hàn Quốc yêu cầu phải có chứng cứ, việc này chỉ có luật sư mới làm được, cô dâu Việt không biết tiếng Hàn, lại không có tiền nên hầu như không thể nhờ luật sư. Đó là chưa kể hầu hết cô dâu Việt ở những nơi xa xôi bị bạo hành thì thường bỏ trốn hoặc cam chịu sống đời nô lệ.
Trong một lần trao đổi với người bạn luật sư Hàn Quốc có tham gia giải quyết một số trường hợp cô dâu Việt và chồng Hàn, họ thường khuyên khi bị chồng bạo hành mà không có tiền nhờ luật sư, cách tốt nhất là các cô dâu Việt chạy đến một nhà thờ gần nhất. Nơi đây sẽ cưu mang bảo vệ những cô dâu cơ nhỡ, bị bạo hành, nếu sự việc nghiêm trọng thì đại diện nhà thờ có thể thay mặt cô dâu Việt khởi kiện, tố cáo người chồng.
Các bạn luật sư cũng đặt câu hỏi với chúng tôi: phía Việt Nam làm gì để bảo vệ những cô dâu này? Tôi trả lời đại khái dưới góc nhìn của một luật sư, muốn chấm dứt tình trạng này, trước hết luật pháp về hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngoài của hai nước phải thay đổi. Cơ quan chức năng Hàn Quốc phải ngưng ngay việc cấp giấy Chứng nhận kết hôn và cơ quan chức năng Việt Nam phải ngưng ngay việc cấp giấy ghi chú kết hôn cho các trường hợp cô dâu Việt lấy chồng Hàn Quốc mà họ chưa hề đến Hàn Quốc.
Hầu hết cô dâu Việt lấy chồng Hàn Quốc thông qua mai mối có thu phí. Có thể tóm lược quy trình một người đàn ông Hàn Quốc cưới một cô dâu VN như sau: Thông qua mai mối giới thiệu, chú rể qua VN lần đầu tiên trong ít nhất một ngày tại VN để coi mắt cô dâu.
Nếu chú rể không đủ tiền hoặc bận công việc thì có thể không cần qua VN gặp mặt cô dâu nhưng vẫn tiến hành làm thủ tục và nhận giấy chứng nhận kết hôn tại Hàn Quốc với cô dâu VN mà mình chưa hề gặp mặt! Phía Hàn Quốc chỉ cần yêu cầu cô dâu VN gửi hồ sơ đăng ký kết hôn gồm: chứng nhận độc thân, hộ khẩu, khai sinh, chứng minh nhân dân, giấy khám sức khỏe tâm thần và kết quả xét nghiệm HIV thì đương nhiên được công nhận là vợ chồng. Như vậy cô dâu VN chưa hề gặp qua chú rể đã có chồng hợp pháp tại Hàn Quốc.
"Tạm thời chưa sửa luật thì chỉ cho họ làm thủ tục đăng ký kết hôn và kéo dài thời gian phỏng vấn để họ có thời gian tìm hiểu và học hỏi ngôn ngữ văn hóa của nhau".
Khi có giấy chứng nhận kết hôn bên phía Hàn Quốc cấp, chú rể gửi giấy này đến VN để cô dâu đến sở tư pháp nộp hồ sơ xin ghi chú việc kết hôn. Ngay sau đó, chú rể mua vé máy bay qua VN để gặp cô dâu và cùng tham gia phỏng vấn theo thủ tục để được cấp bản ghi chú kết hôn tại VN.
Việc phỏng vấn hiện nay hết sức sơ sài, cảm tính, thậm chí có dấu hiệu tiêu cực như trường hợp một phó trưởng phòng hộ tịch Cần Thơ bị khởi tố là một ví dụ. Do đó, thông thường chỉ cần một lần phỏng vấn là đã được cấp ghi chú kết hôn. Trong trường hợp lần đầu phỏng vấn không đạt thì họ phỏng vấn lần thứ hai là có thể được cấp ghi chú kết hôn. Như vậy, chỉ cần gặp nhau trong một hoặc hai lần, mỗi lần chỉ vài ngày, trong khi ngôn ngữ thì bất đồng mà họ đã chính thức được luật pháp VN công nhận là vợ chồng.
Muốn chấm dứt tình trạng này, trước hết luật pháp về hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngoài của nước ta phải thay đổi. Thay đổi đầu tiên là phải ngưng ngay việc cấp giấy ghi chú kết hôn cho tất cả các trường hợp cô dâu VN lấy chồng Hàn Quốc, vì giấy chứng nhận đăng ký kết hôn của họ tại Hàn Quốc khi mang qua VN để xin được công nhận rõ ràng vi phạm pháp luật về hôn nhân gia đình VN.
Trong Luật hôn nhân và gia đình VN không có điều khoản nào đề cập chế định ghi chú kết hôn. Thường các sở tư pháp vận dụng điều 55, 56 nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày 27-12-2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch để giải quyết việc ghi chú kết hôn, nhưng nội dung nghị định này chỉ giải quyết cho ghi chú kết hôn các trường hợp mà công dân VN có mặt tại Hàn Quốc đăng ký kết hôn và sau đó trở về VN làm thủ tục xin ghi chú kết hôn mà thôi.
Điều 55 ghi rõ: “Công dân VN đã đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài việc kết hôn, khi về nước thường trú phải làm thủ tục ghi vào sổ hộ tịch”. Các cô dâu VN chưa bao giờ qua Hàn Quốc, thậm chí còn chưa gặp mặt người chồng mà đã được cơ quan chức năng Hàn Quốc cấp chứng nhận kết hôn, công nhận họ là vợ chồng và được các sở tư pháp tiếp tục chấp thuận cho ghi chú kết hôn là vi phạm điều 101 và 103 Luật hôn nhân gia đình VN, không đúng với nội dung điều 55, 56 nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày 27-12-2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch mục ghi chú kết hôn.
Luật sư HÀ HẢI
